کم خونی یا آنمی به زبان ساده به معنی نبود خون کافی در بدن است. نتیجه کم خونی ایجاد ضعف، بی اشتهایی و سردرد است. کم خونی می تواند ناشی از همولیز باشد. به این معنی که گلبول های قرمز لیز می شون به این ترتیب کم خونی ایجاد می شود. در افرادی که به فاویسم مبتلا هستند، تماس با باقلا باعث ایجاد لیز گلبول های قرمز می شود.
به این ترتیب کم خونی ایجاد می شود. برخی اوقات کم خونی می تواند در افراد مبتلا به تالاسمی بروز یابد. در برخی موارد کم خونی ممکن است ناشی از مشکلات تغذیه ای باشد. گاهی هم ممکن است کم خونی ناشی از سوء جذب باشد. به عنوان مثال سوء جذب آهن و فولات باعث کم خونی شود.
از مهم ترین علائم کم خونی می توان به رنگ پریدگی و ضعف اشاره کرد. اشخاص کم خون معمولا اشتهای کمی نسبت به غذا دارد. البته این مسئله از یک فرد به فرد دیگر می تواند متفاوت باشد.گزگز انتهای اندام ها، رنگ پریدگی، زردی، سردی انگشتان دست و پا و عدم تمرکز از دیگر پیامدهای کم خونی هستند.
کم خونی در نهایت می تواند باعث آسیب به ریه، قلب و کلیه شود. کم خونی های مزمن معمولا با بزرگ شدن قلب و نارسایی قلبی همراه خواهند شد.
یکی از اصلی ترین علل کمبود آهن تغذیه نامناسب است. مصرف مقادیر کم مواد غذایی و به خصوص محصولات گوشتی از مهمترین علل کمبود آهن به شمار می آیند. البته آهن فقط در محصولات جانوری موجود نیست. آهن را می توان در بسیاری از سبزی ها و میوه ها یافت. در کلم بروکلی، کلم بروکسل، اسفناج و تخم مرغ حاوی آهن بالایی هستند.
آهن را می توان در میان وعده های غذایی حاوی خشکبار و آجیل نیز مشاهده کرد. کمبود آهن می تواند نتیجه عوامل دیگری نیز باشد. به عنوان مثال در التهاب روده، در زخم معده یا بیماری های زمینه ای مشابه ممکن است خونریزی رخ دهد. این خونریزی حتی اگر محدود و مختصر باشد، می تواند کم خونی ایجاد کند. در برخی عفونت ها نیز کم خونی ممکن است رخ دهد.
به عنوان مثال در عفونت های انگلی این وضعیت دیده می شود. مالاریای مزمن یکی از عوامل اصلی کم خونی است. اسهال آمیبی نیز می تواند کم خونی ایجاد کند. در عفونت با کرم های قلابدار مانند انکیلوستوما دئودناله و نکاتور امریکانوس کم خونی مشاهده می شود. در عفونت ناشی از اشریشیا نیز این وضعیت دیده می شود. افرادی که در مدفوع آن ها خون دیده می شود باید از نظر پزشکی مورد بررسی قرار گیرند. همچنین کسانی که التهاب لثه یا خونریزی لثه دارند در معرض کم خونی هستند.
کم خونی انواع مختلفی دارد. یکی از شایع ترین انواع آن کم خونی فقر آهن است. در این نوع کم خونی گلبول های قرمز خون کوچک و رنگ پریده هستند. اصطلاحا به این وضعیت کم خونی میکروسیتیک هیپوکرومیک می گویند. یعنی سلول از حد نرمال کوچکتر است و رنگ آن (کروم) از حد مطلوب کمتر می باشد.
مهمترین عامل ایجاد کم خونی مشلات تغذیه است. البته برخی وضعیت های فیزیولوژیک یا فیزیوپاتولوژیک هم ممکن است باعث این وضعیت شوند. به عنوان مثال در خانم های باردار نیاز به مصرف آهن روزانه به شدت افزایش می یابد. یک خانم باردار در وضعیت عادی ممکن است نیاز به مصرف روزانه 8 میلی گرم داشته باشد. البته در برخی زنان میزان این نیاز ممکن است بسیار افزایش یابد.
هر چند مصرف مقادیر بسیاری بالای آهن با بروز عوارض گوارشی همراه است. نباید از خاطر برد که مصرف بیش از حد آهنن هم با مشکلاتی همراه خواهد بود. یکی از مشکلات جدی در نتیجه مصرف بیش از حد آهن ایجاد هموسیدروز است. فرد ممکن است دچار التهاب کبدی شود. در برخی موارد ممکن است مصرف مقادیر بیش از حد آهن باعث افزایش شدید اسید معده شود. مصرف آهن نباید همزمان با مصرف داروهایی همچون امپرازول باشد. به عنوان مثال باید بین زمان مصرف امپراپلاس و آهن فولی مکس دارو افشان شایگان حداقل 2 ساعت فاصله باشد.
مهمترین روش تشخیص کم خونی آزمایش خون است. با انجام آزمایش خون می توان به کم خونی پی برد. با انجام آزمایش خون بسیاری از اختلالات دیگر نیز مشخص می شوند. از جمله پارامتر های مهم برای تشخیص کم خونی می توان به مواردی مانند شمارش گلبول های قرمز اشاره کرد. بررسی تعداد سلول های خونی از نظر شمار گلبول های قرمز و سفید اهمیت فرااوان دارد.
شمارش این سلول ها می تواند اطلاعات ذیقمتی در خصوص این که شخص احیانا به عفونت خاصی مبتلا هست یا خیر نشان دهد. گاهی آنمی ممکن است ناشی از ابتلا به عفونت های انگلی یا آمیبی باشد. در برخی انواع اسهال فرد خون دفع می کند. به عنوان مثال در افرادی که به عفونت ناشی انتاموبا هیستولیتیکا مبتلا هستند، کم خونی دیده می شود. افرادی که به عفونت ناشی از اشریشیا کلای انتروهموراژیک (EHEC) مبتلا می شوند، نیز دچار این وضعیت می شوند. بسیاری از عفونت های ناشی از کرم های قلابدار مانند انکیلوستوما دئودناله و
استفاده از وعده های غذایی حاوی منابع غذایی آهن و فولات اهمیت فوق العاده دارد. مصرف مقادیر بالای میوه ها و سبزی های تازه بسیار مهم است. استفاده از عدس، حبوبات، سبزی های با برگ سبز، کلم بروکسل و کلم بروکلی بسیار مهم است. استفاده از تخم مرغ هم می تواند موثر باشد. استفاده از منابع جانوری مانند گوشت قرمز یا منابع گیاهی غنی از آهن مانند اسفناج هم برای درمان و پیشگیری از کم خونی فقر آهن بسیار مهم است.
افرادی که گیاهخوار هستند و از گوشت استفاده نمی کنند، حتما باید منابعی مانند اسفناج و پروتئین های گیاهی مانند سویا را جایگزین کنند. یکی دیگر از منابع غنی از آهن و فولات مرکبات هستند. مرکباتی که حاوی مقادیر بالایی از آنتی اکسیدان ها نیز هستند. آنتی اکسیدان هایی مانند کوئرستین و ویتامین C در کنار فولات می توانند باعث حفاظت از ساختار این مولکول شوند.
تغذیه مناسب اساسی ترین روش کنترل و پیشگیری از کم خونی در جوامع است. میزان آهن مورد نیاز نوزادان 7 تا 12 ماهه آمده معادل 11 میلی گرم در روز است. برای کودک یک تا سه ساله باید روزی 7 میلی گرم استفاده کرد. برای کودکان 4 تا 8 ساله روزی 10 میلی گرم و برای سنین 9 تا 13 سال باید حدود 8 میلی گرم از آهن استفاده کرد. اساسی ترین موضوع در پیشگیری از آنمی استفاده از شیر مادر است.
نوزادی که به طور کامل از شیر طبیعی مادر استفاده می کند کمتر در معرض ابتلا به عفونت ها و مشکلات خونی و هورمونی قرار می گیرد. اساسا مشاهده شده است که کم خونی در کودکان مصرف کننده شیر مادر بسیار کمتر رخ می دهد. به خصوص کم خونی فقر آهن. در مقابل کودکانی که از شیر مادر استفاده کافی نکرده اند بسیار بیش تر در معرض ابتلا به نقائص سیستم ایمنی هستند.
بیش تر از سایرین به عفونت های تنفسی مبتلا می شوند. بیش تر از دیگران در معرض ابتلا به بیمار ی ای اعصاب و نورولوژیک قرار می گیردن. اساسا احتمال ابتلا به مشکلاتی نظیر وسواس فکری عملی (OTC) و اوتیسم در کودکان مبتلا به کم خونی، به خصوص کم خونی ناشی از کمبود فولات بیشتر از سایر کودکان است.
استفاده از ویتامین های خانواده B برای رفع کم خونی بسیار مهم است. به خصوص ویتامین B1 و B12 برای درمان آنمی بسیار مهم هستند. کمبود ویتامین B12 در کنار کمبود فولات از مهمترین عوامل بروز کم خونی مگالوبلاستیک هستند. کم خونی که به آن کم خونی ماکروسیتیک می گوییم. برای کنترل این علائم استفاده از مکمل های حاوی این دو ماده می تواند مفید باشد.
ویتامین C به عنوان یک عامل فرعی می تواند جذب گوارشی آهن را افزایش دهد. این محصول قابلیت آن را دارد که مانع از تخریب فولات شود. به همین خاطر است که در فرمولاسیون برخی از مکمل های آهن از این ترکیب در کنار آهن و فولات استفاده می گردد.
استفاده از منابع غذایی حاوی آهن و فولات بسیار مهم است. فولات در منابعی مانند کلم بروکلی، کلم بروکسل، تخم مرغ، اسفناج و سبزی های با برگ سبز حضور دارد. ورزش و تحرک کافی از مهم ترین عوامل استخوان سازی و خون سازی است. هر روز باید لااقل یک ساعت پیاده روی کرد. این پیاده روی به خصوص در فضای آزاد می تواند در پیشگیری و درمان آنمی موثر باشد. البته به شرط آن که با مصرف مکمل های مناسب همراه گردد.
غلات کامل نباید همزمان با منابع غذایی آهن مصرف شوند. غلات کامل به دلیل داشتن مقادیر بالای فیتات می توانند از شدت جذب آهن بکاهند. همچنین غذاهای حاوی محتوای بالای تانن باعث مهار جذب آهن می شوند. استفاده زیاد از چای و قهوه می تواند باعث مهار و جلوگیری از جذب آهن شود. لبنیات نیز می توانند تا حدی بر سر جذب آهن با آن رقابت نمایند.
زیرا کاتیون های دو ظرفیتی اساسا مزاحم جذب یکدیگر هستند. برخی داروها مانند منیزیم هیدروکساید، آلومینیوم هیدروکساید، تتراسایکلین هایی مانند داکسی سیکلین و مینوسیکلین و مواردی از این دست باعث مهار جذب کاتیون های دیگر می شوند.
یکی از بافت ها و سیستم های مهمی که در نتیجه ابتلا به کم خونی آسیب می بیند، مغز و نخاع است. در نتیجه آنمی اختلالات نورولوژیک و نوروسایکی شدیدی ممکن است بروز یابد. از اولین نشانه های کم خونی می توان به ضعف، احساس سرما در اندام های انتهایی، احساس گزگز و خواب آلودگی اشاره کرد. کم خونی در درازمدت حتی ممکن است با ایجاد افسردگی و اضطراب همراه باشد.
معمولا درمان آنمی به راحتی امکان پذیر است. البته اگر شخص مورد نظر زن باردار یا شیرده باشد در این زمینه باید از پزشک خود مشورت بخواهد. برخی افراد ممکن است در صورت ابتلا به بیماری های زمینه ای مزمن مانند زخم معده یا التهاب روده دچار کم خونی شوند. این افراد حتما باید بیماری زمینه ای را ابتدا رفع کنند. در واقع در التهاب روده باید داروهای ضد التهابی مصرف کرد که مانع از تبدیل التهاب روده به حالت پرفوراسیون روده یا فیستول شود. در این موارد ممکن است لازم باشد از داروهای کورتیکوستروئیدی استفاده شود.
بست فولات یک قرص روکشدار حاوی فولات نسل چهارم است. فرآورده ای که به صورت بسته بندی Alo- Alo فرموله و به بازار ارائه شده است. یعنی بسته بندی مقاوم به نفوذ رطوبت. فرمولاسیون و بسته بندی که برای اولین بار در شرکت دارو افشان شایگان به این شکل به بازار عرضه شد. این فرآورده حاوی 600 میکروگرم فولات نسل چهارم به شکل نمک گلوکوزآمین است.
فولات نسل چهارم در این فرآورده به تعداد سی قرص در یک جعبه قرار گرفته است. استفاده از نمک گلوکوزآمین باعث می شود جذب گوارشی این ترکیب به شدت افزایش یابد. فولات نسل چهارم ترکیبی از خانواده مشتقات فولیک اسید است. ترکیبی که برخلاف فولیک اسید قدیمی به خودی خود فعال است. ترکیبی که نیاز به فعال شدن ندارد. ترکیبی که در بدن همه افراد بلااستثنا از آغاز فعالیت بیولوژیک دارد.
حتی افرادی که دچار جهش در ژن آنزیم MTHFR هستند. می دانیم که افرادی که در ژن کد کننده آنزیم مزبور دچار جهش هستند، نمی توانند فولات را به شکل فعال خود در آورند. به همین دلیل این افراد مجبور هستند از دوزهای بالاتری از فولات استفاده کنند. اما در مورد فولات نسل چهارم اصلا نیاز به فرآیند فعالسازی نداریم. فولات نسل چهارم دقیقا به همین خاطر با دوز کمتری قابل مصرف است.
به همین دلیل هم عوارض کمتری به دنبال دارد. به عنوان مثال با احتمال کمتری ایجاد عوارضی مانند هموسیستئینمی و هموسیستئینوری را به دنبال دارد. فولی مکس قرص روکش دار دیگری است که در فرمولاسیون آن از آهن به میزان 28 میلی گرم، فولات نسل چهارم به میزان 400 میکروگرم و ویتامین C استفاده شده است. آهن در این فرآورده به شکل نمک بیس گلیسینات به کار رفته است. این نمک جذب گوارشی بسیار بالاتری دارد.
سخن پایانی
کم خونی یک اختلال بسیار شایع است. به خصوص در جوامع امروزی که شاهد آمار بالایی از سوء تغذیه هستیم. امروزه مصرف غذاهای بی ارزش و کم ارزش بسیار رواج یافته است. قیمت و هزینه تهیه مواد غذایی سالم و مفید بسیار رشد داشته است. وضعیتی که برای هر کسی قابل تحمل نیست. همین مسئله باعث ایجاد سوء تغذیه می شود. بسیاری از کودکان به خصوص در سنین رشد در معرض ابتلا به سوء تغذیه هستند.
این مسئله به خصوص با در نظر گرفتن آمار موجود مبنی بر کاهش رشد قدی کودکان ایرانی باید کاملا جدی گرفته شود. اساس ترین راه حل موضوع آنمی یا کمبود آهن در کودکان اصلاح تغذیه است. اجتناب از مصرف به اصطلاح هله هوله و غذاهای بی کیفیت بسیار مهم است. کودکان را باید وادار به تحرک کرد. اساسا تحرک و ورزش منظم باعث تحریک خونسازی می شود. البته تحرک باید با تغذیه متعادل و منظم نیز همراه باشد.
در این صورت است که می توان امید داشت ورزش به خونسازی بیشتر منتهی شود. همچنتین در افراد بزرگسال باید آزمایش های منظم خون انجام داد. به خصوص در زنان باردار و شیرده باید ماهانه از نظر خونی پایش شوند. در صورت نیاز حتی ممکن است تجویز مکمل های آهن تزریقی مانند آیرون دکستران و آیرون سوکوز ضروری باشد. در هر حال برای کنترل آنمی خفیف در نوزادان می توان از قطره کواترکیدز آهن و هم چنین کواترکیدز فولات استفاده کرد.
در افراد بزرگسال نیز استفاده از قرص فولی مکس برای درمان آنمی فقر آهن توصیه می شود. آنها که در معرض ابتلا به کنم خونی ماکروسیتیک هستند بهتر است از بست فولات استفاده کنند. مصرف سایر مکمل های حاوی ویتامین B12، فولات و آهن نیز در این افراد توصیه می شود. استفاده کافی از مرکبات و به خصوص ویتامین سی می تئواند تا حد زیادی جذب آهن را افزایش دهد.
آن ها که به دلیل مشکلات گوارشی از آهن استفاده نمی کنند، می توانند از محصولاتی مثل فولی مکس استفاده کنند. در فرمولاسیون فولی مکس و محصولات مشابه از نمک بیس گلیسینات استفاده شده است. این نمک بالاترین میزان جذب و کمترین عوارش گوارشی مانند تحریک معده و یبوست را به دنبال داد.
منابع
تهیه و تنظیم توسط تیم علمی دارو افشان شایگان
شرکت داروسازی دانش بنیان دارو افشان شایگان تولید فرآورده های سلامت محور در اشکال دارویی متنوع را وجهه همت خود قرار داده است.
لینک های مفید ————
اطلاعات تماس ————
تلفن : 02191007002
صدای مشتری : 1603
پست الکترونیک : info@shayganpharma.com
©کلیه حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به شرکت دارو افشان شایگان می باشد .
