اسید فولیک و فولات – نحوه جذب و فعال سازی در روده

فولات و اسید فولیک

“فولات” و “اسید فولیک”، که به عنوان ویتامین B9 نیز شناخته می شوند، اغلب توسط متخصصان تغذیه و پزشکان اشتباها به جای یکدیگر استفاده می شوند.

فولات در طبیعت وجود دارد و غذاهای گیاهی سبز می توانند از غنی ترین منابع آن باشند همچنین مواد غذایی دیگری نیز سرشار فولات هستند، نظیر حبوبات.

در حالیکه فولات در مواد غذایی طبیعی یافت میشود، اما اسید فولیک یک ترکیب شیمیایی کاملا سنتزی است.

منابع غذایی غنی از فولات

بدن انسان نمی تواند فولات را سنتز کند پس جهت تامین فولات مورد نیاز بدن، ناگزیر به مصرف آن از طریق رژیم غذایی هستیم و به علت ماهیت محلول در آب فولات، بدن قادر به ذخیره میزان محدودی از آن میباشد.

مصرف فولات طبیعی از طریق رژیم غذایی به دلایل زیر برای بدن کافی نیست:

فولات طبیعی موجود در مواد غذایی، ناپایدار و بسیار مستعد اکسیداسیون است. آنها به سرعت در طی نگهداری و طبخ موادغذایی فعالیت خود را از دست می دهند که

(با نگهداری مواد غذایی در دمای اتاق، ظرف مدت سه روز، تا 70درصد و تا حدود 90 درصد با پختن مواد غذایی فعالیت فولات کاهش می یابد.) علاوه بر این، آنها فراهمی زیستی کم و ناقصی دارند. (فراهمی زیستی 50-25 درصد، بسته به نوع غذا)

به طور کلی، خانواده فولات دارای چهار نسل است:

نسل اول : فولات مواد غذایی

به مشتقات مختلف تتراهیدروفولات گفته می شود که به طور طبیعی در غذاها وجود دارند. به عبارت دیگر، فولات نسل اول، همان فولات موجود در مواد غذایی است که در ابتدا به آن اشاره شد.

نسل دوم: اسید فولیک

به علت ناپایداری فولات طبیعی (فولات مواد غذایی)، لازم است که مقادیر فولات مورد نیاز بدن از راه های دیگری تامین گردند. یکی از آنها، مصرف خوراکی اسید فولیک است ، اسید فولیک فاقد فعالیت کوآنزیم است و باید طی مراحل بیوشیمیایی، فعال گردد تا قابلیت استفاده توسط سلولهای بدن را داشته باشد.

نحوه جذب و فعال سازی فولات و اسید فولیک درروده :

قسمت اعظم فولات مورد نیاز بدن از طریق مکمل فولیک اسید تامین می گردد.

فولیک اسید (مانند فولات غذا) غیرفعال است و باید به متیل تتراهیدروفولات متابولیزه گردد، تا از نظر متابولیسمی موثر واقع شود.

فولات موجود در مواد غذایی پیش از جذب به سلول های موکوس روده، به شکل مونوگلوتامات هیدرولیز می شوند و پیش از ورود به جریان خون، فرم مونوگلوتامات به تتراهیدروفولات  و سپس فرم متیله آن تبدیل می شود. از طرف دیگر اسید فولیک ابتدا توسط آنزیم دهیدروفولات ردوکتاز  به دی هیدروفولات و سپس به تتراهیدروفولات تبدیل میگردد. اما تنها بخشی از اسید فولیک وارد این چرخه شده و قسمت عمده آن به صورت غیر متابولیزه به کبد میرسد.

بیوترنفورماسیون کبدی اسید فولیک توسط دو آنزیم (DHFR و MTHFR)  به شدت کنترل می شود. به نظر می رسد آنزیم DHFR فعالیت کم و بسیار متغیری دارد و سریعا اشباع شود. بعلاوه، فعالیت DHFR در برخی از افراد به علت ژنتیکی کاهش می یابد. مطالعاتی که در سال 2014 منتشر شد، به وضوح نشان داد که 86٪ اسید فولیک در ورید پورتال کبدی، به صورت غیر متابولیزه است. فعالیت آنزیم دیگر، یعنی متیل تتراهیدروفولات ردوکتاز (MTHFR) نیز ممکن است به دلایل ژنتیکی کاهش یابد و مسیر تبدیل به 5-MTHF را مختل کند.

از آنجایی که نسل اول و دوم  برای تاثیر، نیاز به فعال شدن در روده و طی چندین مسیر آنزیمی را دارند نسل سوم فولات معرفی شد تا بدون نیاز به مسیر متابولیسمی اشاره شده، مورد استفاده بدن قرار گیرند.

مصرف بست فولات دارو افشان شایگان با نظر پزشک در موارد زیر توصیه می شود:

قصد بارداری، دوران بارداری و شیردهی:

به زنانی که  قصد بارداری دارند جهت جلوگیری از نقص مادرزادی جنین، مصرف روزانه قرص گفته شده توصیه می شود.

 در رژیم غذایی خانم های باردار، ریسک ناهنجاری های مادرزادی به خصوص نقایص عصبی را در جنین افزایش می دهد و همچنین می تواند سبب کاهش سرعت رشد سلولی و سقط جنین گردد. به علاوه خانم ها در دوران شیردهی به میزان بیشتری به آن احتیاج دارند.

دوران یائسگی:

مصرف  این در یائسگی به بهبود علائم نظیر گرگرفتگی کمک می کند.

کم خونی:

مصرف مکمل های موجود به همراه ویتامین B12  در مبتلایان به کم خونی مگالوبلاستیک سابقه طولانی دارد.

بیماری های قلبی عروقی یا سکته مغزی :

هایپرهوموسیستئینمی به عنوان ریسک فاکتور بیماری های عروق کرونر ، مغز و محیطی پذیرفته شده است.

فولات می تواند سبب کاهش سطح هموسیستئین گردد و ریسک ابتلا به این بیماری ها را کاهش دهد.

افسردگی:

مطالعات نشان می دهد که ممکن است ارتباط مستقیمی بین وضعیت فولات مغزی و افسردگی وجود داشته باشد ، کمبود فولات سبب افسردگی می شود و مکمل های حاوی فولات میتوانند برای برخی از بیماران افسرده مفید باشد.

ناباروری در مردان:

سطح  اندازه گیری شده در منی با تعداد و سلامت اسپرم ها در ارتباط است. سطوح کم فولات در مایع منی سبب کاهش پایداری DNA اسپرم می گردد.

افراد مسن:

تغییرات فیزیکی و فیزیولوژیکی بی شماری وجود دارد که در طی روند پیری رخ می دهند .پیری با تغییراتی در عملکرد دستگاه گوارش همراه است که احتمالاً می تواند بر جذب فرمهای مختلف تأثیر بگذارد. این کمبود ممکن است سبب کم خونی، مشکلات عملکرد عصبی و عملکرد قلبی عروقی شود. مطالعات نشان میدهد که غلظت کم این ماده در خون می تواند به عملکرد شناختی ضعیف ، زوال عقل و بیماری آلزایمر مرتبط باشد.

تهیه و تنظیم توسط تیم علمی دارو افشان شایگان