خارش پوستی معمولا نتیجه واکنش بدن نسبت به یک محرک خارش زای خارجی یا داخلی است. وقتی یک عامل خارش زا مانند یک عامل آلرژی زا وارد بدن می شود، واکنشی ایجاد می شود که به آن خارش (Itching, Pruritus) می گویند. این واکنش یک احساس آزاردهنده است که معمولاً یک جزء محیطی و یک جزء مرکزی دارد. به این معنا که سیستم اعصاب مرکزی نیز در ایجاد آن می تواند نقش داشته باشد.
بر اساس نتایج یک مطالعه جدید خاراندن محل این واکنش باعث آزادسازی سروتونین می شود. آزادسازی سروتونین در عین حال که باعث لذت می شود، خود باعث این واکنش بیشتر می گردد. بر اساس یافته های محققین وقتی محل آن را می خارانیم، در محل، درد خفیفی ایجاد می شود. این درد باعث آزادسازی سروتونین در مغز می شود. همین عامل ایجاد حس لذت در شخص است.
با این حال محققین دریافته اند که آزادسازی سروتونین باعث درگیری برخی مسیرهای عصبی دیگر می شود. درگیری این مسیرهای عصبی با تشدید حس خارش همراه است.
خارش بدن در درجه اول در نتیجه آزادسازی هیستامین رخ می دهد. مولکول کوچکی که می تواند باعث افزایش جریان خون موضعی و تحریک آن شود. این واکنش گاهی ناشی از اختلالات روانی است. گاهی هم انسداد مجاری صفراوی در کبد می تواند باعث آن شود. یکی دیگر از علل مهم این واکنش عفونت است. به خصوص عفونت های انگلی. برخی مایت ها و کنه ها می توانند واکنش خارشی شدیدی در پوست ایجاد کنند.
یکی از شایع ترین عفونت ها به خصوص در میان افرادی که نظافت شخصی را کمتر رعایت می کنند، عفونت جرب یا گال است. عفونتی که در نتیجه آلودگی با انگلی به نام سارکوپتس اسکابئی به وجود می آید. بنابراین قبل از آن که تصمیم بگیریم برای مقابله با این واکنش چه اقدامی انجام دهیم، باید ابتدا منشا آن را مشخص کنیم. باید عللی هم چون عفونت انگلی یا قارچی را اصطلاحاً Rule-Out کرد. یعنی آن ها را رد کرد.
در مواردی که علت این واکنش مواردی همچون عفونت های باکتریایی، قارچی یا انگلی باشد، ابتدا باید عفونت را درمان کرد. در این موارد اگر عفونت درمان نشود، استفاده از داروهای ضدخارش نمی تواند چندان اثری داشته باشد.
برای تسکین این واکنش در درجه اول باید عامل خارش زا را حذف کرد. اگر یک عامل آلرژی زا (آلرژن) باعث ایجاد آن شده باشد، باید ابتدا آن را حذف کرد. به عنوان مثال اگر یک آلرژن تنفسی یا خوراکی باعث ایجاد این احساس خارش شده باشد، باید به شخص اکیدا توصیه کرد آن عامل را حذف کند. باید از فرد پرسید که به تازگی با عامل جدیدی در تماس قرار نگرفته است. مثلا یک حیوان خانگی یا یک حیوان وحشی که به تازگی با وی در تماس بوده است. یا غذایی که به تازگی مصرف آن را آغاز کرده است. یا استفاده از لباس یا وسیله ای که قبلا با آن در ارتباط نبوده است.
اگر پاسخ هیچ یک از این پرسش ها مثبت نباشد، باید از فرد یک آزمایش خون کامل گرفت. بررسی عملکرد کبد در این موارد اهمیت بسیار دارد. بررسی تیتر پلاسمایی ایزوآنزیم های کبدی مانند SGOT و SGPT بسیار مهم است. همچنین عملکرد کبدی باید با سونوگرافی کبد مورد بررسی قرار گیرد. به طور کلی وقتی عفونت باعث ایجاد خارش شده باشد، باید داروی ویژه درمان عفونت را استفاده کرد.
مثلا اگر درگیری با انگل باشد، باید دارویی همچون لیندان را به صورت موضعی استفاده کرد تا انگل از بین ببرد. اگر عفونت قارچی عامل این واکنش پوستی باشد، باید داروهای ضد قارچ مانند آزول های موضعی و خوراکی را استفاده کرد. اگر علت خارش مشکلات کبدی باشد، باید ابتدا از درمان های اختصاصی درمان مشکل کبدی استفاده کرد.
به عنوان مثال در این موارد ضروری است که از آنتی اکسیدان هایی قدرتمند هم چون عصاره خار مریم استفاده شود. البته خار مریم به تنهایی نمی تواند برای کنترل چنین شرایطی موثر باشد.
خار مریم صرفا می تواند باعث پیشگیری از تشدید اختلالات کبدی شود و از ایجاد این واکنش در بدن جلوگیری کند. استفاده از برخی فرآورده های گیاهی دیگر مانند شاتره نیز می تواند به بهبود آن کمک کند. گاهی ممکن است خارش ناشی از رسوب مقادیر زیاد بیلی روبین در پوست باشد. در این حالت که بیشتر نوزادان را درگیر می کند، می توان از عصاره مان ترنجبین استفاده کرد. مان ترنجبین برای نوزادان مبتلا به زردی (Jaundice) و خارش ناشی از آن بسیار مفید است. برخی منابع حاکی از اثربخشی عصاره سیر بر خارش واژینال هستند. بنابراین این واکنش قرار نیست همیشه در پوست بروز یابد.
وقتی این واکنش برای مدت طولانی بدون دلیل مشخصی ادامه پیدا می کند، باید به آن به چشم یک علامت هشداردهنده نگاه کرد. خارش مزمن معمولا از یک درگیری سیستمیک خبر می دهد. مشکلی مانند انسداد مجاری صفراوی در کبد. این مورد می تواند خطرناک باشد، زیرا در برخی موارد می تواند نشانه ای از درگیری طولانی مدت کبد باشد.
درگیری که اگر به موقع درمان نشود، ممکن است حتی به سرطان کبد منجر شود. پس اگر خارش طولانی مدت مقاوم به درمان دارید، حتما باید آزمایش کامل خون و کبد را انجام دهید. البته خارش مزمن همیشه هم خطرناک نیست. گاهی یک درماتیت مزمن طولانی مدت مانند اگزما می تواند خارش طولانی مدت را به دنبال داشته باشد. این افراد باید برای کنترل آن خود تا آنجا که می توانند از آنچه باعث تحریک اگزما می شود، دوری کنند.
در برخی اختلالات پوستی دیگر مانند سوریازیس نیز ممکن است به خاطر خشکی شدید پوست گاهی این واکنش بروز یابد. افرادی که پس از مصرف مکرر داروهای خانواده آنتی هیستامین مانند ستیریزین و هیدروکسی زین یا استفاده موضعی از کورتیکوستروئیدها مانند کلوبتازول به مدت طولانی کماکان دچار آن هستند، باید با مراجعه به پزشک تحت بررسی های بیشتر قرار گیرند.
کمبود برخی ویتامین ها و مواد معدنی ممکن است باعث تشدید آن شود. به عنوان مثال کمبود فولات، آهن، زینک و ویتامین A از جمله عواملی است که احساس خارش را تشدید می کند. کم خونی در بسیاری موارد می تواند با ایجاد حس خارش همراه باشد. در این موارد مصرف فولات فعال نسل چهارم یا آهن می تواند به رفع کم خونی کمک کند. زینک در سطوح فوقانی پوست بسیار غلیظ تر از بافت های عمقی است. این ماده نقش مهمی در جلوگیری از اثرات مخرب UV بر پوست دارد. کمبود اسید های چرب امگا 3 و امگا 6 در رژیم غذایی یکی دیگر از عوامل تشدید خشکی پوست است.
خشکی پوست به نوبه خود به خارش پوستی منتهی می شود. کمبود و ازدیاد منیزیم نیز هر دو می توانند به درماتیت و خارش ناشی از آن دامن بزنند. مقادیر بیش از حد منیزیم با آنیون فسفات تشکیل نمک منیزیم فسفات می دهند و در پوست رسوب می کنند. این رسوب به نوبه خود باعث ایجاد آن می شود. ویتامین C از جمله ریزمغذی های دیگری است که در صورت کمبود می تواند به خشکی و خارش پوست منجر گردد.
مشخص شده است که ویتامین E می تواند با اثر آنتی اکسیدان خود مانع از آسیب های UV به بافت پوست شود. به این ترتیب از بروز خشکی و درماتیت جلوگیری شده و خارش هم مهار می شود. از جمله ریزمغذی های دیگری که استفاده از آن در افراد مبتلا به بیماری های پوستی توصیه می شود، سلنیوم است. کسانی که دچار کمبود سلنیوم هستند، بیش از دیگر افراد در معرض ابتلا به درماتیت و حتی سرطان پوست هستند.
از جمله غذاهایی که مصرف آن ها می تواند به رفع این واکنش کمک کند، می توان به آووکادو و ماهی روغن اشاره کرد. چای قرمز یا چای مکه، آب انار، سوپ جو، خوراک آلو و کدو تنبل نیز برای آن مفید هستند.
خارش بدن در موارد شدید و مزمن می تواند یکی از نشانه های کبد چرب، هپاتیت انسدادی یا کلستاتیک باشد. ابتلا به عفونت هپاتیت به خصوص از نوع ویروسی (ویروس هپاتیت C) در درازمدت و در صورتی که درمان نشود، به اختلالی موسوم به سیروز کبدی منتهی می شود. سیروز کبدی همچنین ممکن است در نتیجه ابتلا به کبد چرب به وجود آید. افرادی که به کبد چرب مبتلا هستند و بیماری خود را درمان نمی کنند، ممکن است در نهایت به سیروز کبدی مبتلا شوند.
گاهی افرادی که ناگهان تصمیم به لاغری می گیرند، یا به مصرف مقادیر قابل توجهی از مکمل های ورزشی غیراستاندارد می پردازند، در معرض بروز اختلالات کبدی قرار می گیرند. به این ترتیب است که ممکن است خارش پوستی بروز پیدا کند. مکمل های ورزشی به خصوص آن ها که حاوی هورمون های آنابولیزان هستند، به شدت پتانسیل ایجاد این واکنش دارند.
خارش یک علامت آزاردهنده است. علامتی که می تواند به طور موقت و یا دائمی در فرد بروز یابد. گاهی این واکنش ناشی از آلرژی است. در این موارد تنها با مصرف یک آنتی هیستامین و دوری از تماس با ماده آلرژی زا مشکل حل می شود. گاهی این واکنش ناشی از یک بیماری زمینه ای سیستمیک مانند مشکلات کبدی یا اختلالات سایکوسوماتیک است.
در این موارد مشکلات زمینه ای باید به نوبه خود درمان شود و با مصرف آنتی هیستامین یا کورتون موضعی و خوراکی مشکل حل نمی شود. در این گونه موارد مصرف داروهایی که صرفا خارش را به صورت علامتی درمان می کنند، می تواند با بروز عوارض جانبی دارویی همراه باشد. گاهی هم این واکنش ممکن است ناشی از ترک اعتیاد به مواد اعتیادآور مانند مورفین یا نیکوتین سیگار باشد.
به هر حال در هر موردی ابتدا باید عامل زمینه ای بروز آن مهار گردد. بدون رفع علت زمینه ای مصرف هیچ فرآورده ضد خارشی نمی تواند اثربخش باشد.
تهیه و تنظیم توسط تیم علمی دارو افشان شایگان
شرکت داروسازی دانش بنیان دارو افشان شایگان تولید فرآورده های سلامت محور در اشکال دارویی متنوع را وجهه همت خود قرار داده است.
لینک های مفید ————
اطلاعات تماس ————
تلفن : 02191007002
صدای مشتری : 1603
پست الکترونیک : info@shayganpharma.com
©کلیه حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به شرکت دارو افشان شایگان می باشد .
