سرماخوردگی | علت طولانی شدن سرماخوردگی چیست؟

سرماخوردگی یک عفونت ویروسی بسیار شایع است که عموما نتیجه فعالیت ویروسی موسوم به رینوویروس (Rhinovirus) است. رینوویروس ها دسته ای از ویروس های RNA دار هستند که عموما در فصل سرما فعالیت بالاتری دارند. عفونت رینوویروسی تا زمانی که عفونت ثانویه باکتریایی با آن همراه نشده است، به طور خود به خودی محدود می شود (Self-limited). راه انتقال اصلی این بیماری از راه استنشاق قطرات تنفسی آلوده به ویروس است. افراد از طریق استفاده از وسایل شخصی یکدیگر ممکن است دچار این بیماری شوند.

معمولا سرماخوردگی بیماری جدی محسوب نمی شود. در افرادی که بیماری های تنفسی دارند یا دچار نقص ایمنی هستند، یک سرماخوردگی ساده ممکن است به یک بیماری تنفسی ریوی تبدیل شود. مهم­ترین ارکان درمان سرماخوردگی ویروسی، استراحت، نوشیدن مایعات فراوان و تقویت سیستم ایمنی است.

مصرف دوز بالای ویتامین C، ویتامین D₃ و زینک می تواند نقش مهمی در تقویت ایمنی و مقابله با سرماخوردگی داشته باشد. محصول آسماکر و فول کر داروافشان شایگان دو نمونه از مکمل­های مفید در جهت تنظیم فعالیت و تقویت سیستم ایمنی هستند. مصرف این محصولات از طولانی شدن بیش از حد دوره سرماخوردگی جلوگیری می کند.

همچنین مکمل هایی که از گیاهی موسوم به اکیناسه به دست می آیند، می توانند نقش موثری در کاهش شدت علائم سرماخوردگی ویروسی داشته باشند. در مواردی که سرماخوردگی در واقع از نوع آنفلوآنزا باشد، ممکن است نیاز به مصرف داروهایی مانند تامی­فلو داشته باشیم. مصرف این داروها فقط با مجوز پزشک متخصص عفونی یا فوق تخصص ریه مجاز است.

علائم سرماخوردگی

علائم شایع سرماخوردگی شامل آبریزش بینی، گلودرد، عطسه و سرفه مکرر، سردرد و سنگینی سر است. معمولا این علائم کمتر با علائمی همچون بدن درد یا تهوع و استفراغ همراه است. اینگونه علائم عمومی تر، یعنی تهوع و استفراغ، بدن درد، اختلالات گوارشی و … عموما در عفونت های با منشا ویروس آنفلوآنزا و کرونا ویروس دیده می شود. سرماخوردگی معمولی (Common Cold) تا زمانی که با باکتری همراه نشده باشد، علائمی خفیف و خود به خود محدود شونده دارد. معمولا اگر سرماخوردگی با عفونت باکتریال همراه شود، گلودرد و آبریزش بینی شدیدتر می شود.

تفاوت سرماخوردگی با کرونا

عفونت کروناویروس یا کووید 19 تفاوت های بسیار مهم و شاخصی با سرماخوردگی دارد. در کرونا بسته به این که چه سویه ای از ویروس کرونا فرد را درگیر کرده باشد، طیف متنوعی از علائم را شاهد خواهیم بود. ممکن است بیمار دچار ضعف شدید و درد بدن، تهوع و استفراغ، افت عملکرد تنفسی و حتی عوارض قلبی عروقی گردد. برخی بیماران مبتلا به کووید 19 شواهدی از درگیری کلیه و بالا رفتن میزان اوره خون (BUN) و کراتینین سرمی (sCr) را نشان داده اند. در سرماخوردگی معمول سطح اشباع خون از اکسیژن معمولا به ندرت پایین می آید.

اشخاص مبتلا به کووید 19 در برخی موارد Autosaturation پایین تر از 94 را نشان داده اند. در کووید 19 بعضی بیماران دچار ضایعات و واکنش های منتشر انعقادی خون شده اند. هیچ یک از این موارد در سرماخوردگی رایج مشاهده نمی شود. کووید 19 ممکن است حتی افراد دارای یک سیستم ایمنی سالم را به دلیل داشتن یک پس زمینه ژنتیکی خاص به نحوی درگیر کند که علائم سیستمیک خطرناک نشان دهند. اما سرماخوردگی عموما علائم درگیری شدید را تنها در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند به وجود می آورد.

سرماخوردگی از سر

باید در نظر داشت که برخی نواحی بدن حساسیت بالاتری از نقطه نظر شروع عفونت دارند. به طور کلی عفونت هایی که از انتهای اندام­ ها، ناحیه سر یا ناحیه پرینه (ناحیه اطراف مقعد) آغاز می شوند، سخت­تر درمان می شوند. وقتی کسی با سر و موی کاملا مرطوب در معرض باد سرد تندی قرار می گیرد، بیشتر در معرض سرماخوردگی است. در اصطلاح عامیانه این نوع سرماخوردگی را سرماخوردگی از ناحیه سر می نامند.

در میان توده عامیانه به کسی که با سر خیس در معرض باد سرد قرار می گیرد و دچار سردرد و آبریزش بینی می گردد، می گویند “سرش سرما خورده است”. علائم کلی سرماخوردگی از ناحیه سر مشابه سرماخوردگی متداول است. سردرد شدید در این نوع سرماخوردگی ممکن است رایج­تر باشد.                     

سرماخوردگی از علائم بارداری

بسیاری از مادران باردار برای یک یا چند مرتبه ممکن است دچار سرماخوردگی یا آنفلوآنزا شوند. برخی از این مادران آینده از بابت این بیماری نگران می شوند . این مادران تصور می کنند که سرماخوردگی ممکن است به نوزادشان آسیب برساند. باید تاکید کرد که سرماخوردگی و حتی آنفلوآنزا در صورتی که به درستی مدیریت شوند، خطر چندانی برای سلامت نوزاد به دنبال ندارند.

روش های رایج درمان سرماخوردگی و استفاده از آنتی بیوتیک ها برای مدیریت سرماخوردگی در دوران بارداری کافی است. البته باید توجه داشت که آنتی بیوتیک های تجویز شده برای جنین خطری در پی نداشته باشند. در این مورد حتما باید با پزشک معالج مشورت کنید. به بیان دیگر مصرف خودسرانه هیچ یک از داروهای موثر در سرماخوردگی و به خصوص آنتی بیوتیک ها به هیچ وجه توصیه نمی شود.

درمان سرماخوردگی در پنج دقیقه

سرماخوردگی ویروسی در شکل متداول خود نیاز به درمان دارویی ندارد. مصرف مایعات فراوان، استراحت کافی و استفاده از بخور اکالیپتوس می تواند در تسکین سریعتر علائم  آن موثر باشد. مقادیر بالای ویتامین C در کوتاه کردن طول دوره بیماری و به خصوص دوران نقاهت موثر گزارش شده است. استفاده از غذاهای گرم آبکی مانند سوپ و آش به خصوص اگر همراه با مقادیر بالای سبزی باشد، به رفع سریع­تر علائم کمک می کند.

در برخی موارد ممکن است  با تب شدید یا سایر علائم درگیری باکتریال با عفونت ویروسی همراه باشد. دراین مواقع مصرف آنتی بیوتیک با طیف اثر بر ضد باکتریای هوازی گرم مثبت ضروری است. به خصوص اگر بیمار دچار نقص ایمنی باشد یا سابقه ابتلا به ذات الریه یا سایر انواع عفونت های تنفسی شدید را داشته باشد.

همچنین افرادی که دچار آسم یا بیماری های التهابی مزمن ریوی مانند برونشیت و آمفیزم هستند، ممکن است نیاز به استفاده از آنتی بیوتیک و اسپری های کورتیکواستروئید داشته باشند. برای تسکین سرفه ممکن است نیاز به استفاده از داروهای ضد سرفه و خلط آور باشد. برخی از مهم­ترین اقدامات خانگی برای کمک به درمان هر چه سریع­تر  این عفونت به شرح زیر است:

بایدها

• حداقل روزی سه بار با استفاده از محلول اکالیپتوس سینوس ها و مجاری تنفسی خود را بخور دهید.
• به قدر کافی مایعات بنوشید. نوشیدن 12 لیوان آب و مایعات در روز ضروری است.
• استفاده از سبزی ها به خصوص کلم بروکلی، کلم بروکسل، هویج، اسفناج، شلغم و کنگر فرنگی توصیه می شود.
• از مکمل های حاوی زینک، ویتامین C و ویتامین D₃ به مقدار کافی استفاده کنید. مصرف روزانه 500 میلی گرم ویتامین C توصیه می شود.
• دوش آب گرم برای کاهش شدت علائم و مرطوب کردن فضای سینوس ها بسیار مفید است.
• استفاده از دانه ­هایی مانند قدومه و اسفرزه و هم چنین عصاره گل پنیرک و گل ختمی برای تسکین سرفه و گلودرد مفید است.
• شستشوی منظم و کامل مجاری تنفسی با استفاده از محلول آب نمک به تعداد سه بار در روز و هر بار یک لیوان پر اکیدا توصیه می شود. این کار به حذف ترشحات تنفسی کمک می کند. با حذف ترشحات تنفسی، نفوذ آنتی بیوتیک به محل عفونت و اثربخشی آن بر باکتری تسهیل می شود.
• اقدامات درمانی و کمک درمانی باید تا به انتهای دوره بیماری ادامه یابد. اگر درمان کامل نشود، احتمال بازگشت بیماری به فرم بسیار سخت تری کاملا محتمل است.
• در مکان های عمومی حتما از ماسک استفاده کنید. با هیچ فردی تماس نزدیک نداشته باشید.

نبایدها

• از مصرف غذاهای سرخ کرده، فست فود و غذاهای فرآوری شده به شدت خودداری کنید. سوپ مرغ و سبزی همراه با مقداری ادویه مانند زردچوبه، زنجبیل و … بهترین غذا برای بیمار مبتلا به این ویروس است. به خصوص اگر خانم باردار باشد.
• مصرف سیگار و الکل را به حداقل ممکن برسانید.
• در معرض هوای سرد و خشک قرار نگیرید.
• ازمصرف خودسرانه ی آنتی بیوتیک جدا خودداری کنید.

کلام آخر

سرماخوردگی یک عفونت ویروسی شایع و بلکه شایع ترین عفونت ویروسی انسانی است. این بیماری به خصوص در فصل سرما و به وسیله رینوویروس به وجود می آید. سرماخوردگی ویروسی در اغلب موارد به خودی خود و بدون مداخله دارویی خاص محدود می شود. نوشیدن مایعات فراوان، بخور اکالیپتوس، استراحت کافی در محیط گرم و مرطوب و دوش آب گرم همگی به بهبود هر چه سریع­تر بیمار کمک می کند.

مصرف مکمل های حاوی ویتامین D₃ ویتامین C و زینک نیز به تسریع بهبودی بیمار کمک می کند. با این همه در برخی افراد به دلیل سن بالا یا نقص سیستم ایمنی ممکن است عفونت ویروسی کمی بیش از حد طبیعی طول بکشد.

گاهی نیز در این گونه افراد مبتلا با علائم تهدیدکننده حیات ممکن است بروز یابد. در برخی موارد این مشکل بیش از حد طول کشیده ممکن است با عفونت ثانویه باکتریایی همراه شود. هموفیلوس آنفلوآنزا، نیوموکوک و کلبسیلا نیومونیه از مهم ترین اجرام باکتری هایی هستند که روی  این عفونت ویروسی سوار می شوند.

این باکتری ها بسیار خطرناک هستند و عفونت ناشی از آن ها باید به سرعت تشخیص داده شده و درمان شود. افراد مبتلا به بیماری های زمینه ای ریوی نیز بیش از سایرین در معرض ابتلا به فرم های کمپلیکه و پیچیده سرماخوردگی یا سرماخوردگی باکتریال قرار دارند. در این گونه موارد ممکن است نیاز به تجویز آنتی بیوتیک خوراکی باشد. در موارد شدیدتر گاهی حتی بیمار باید بستری شود و آنتی بیوتیک وسیع­الطیف تزریقی دریافت نماید.

تهیه و تنظیم توسط تیم علمی دارو افشان شایگان