خطرات افرادی که یک کلیه دارند

خرداد 20, 1402

موضوعات

سیستم کلیوی

برچسب ها

یکی از بزرگترین خطراتی که افراد تک کلیه ای را تهدید می کند، فشار خون بالاست. هیپرتانسیون می تواند در نهایت خطرات زیادی داشته باشد. افزایش احتمال ابتلا به بیماری های قلبی عروقی از پیامد های فشار خون بالاست. از طرفی احتمال کم خونی در این افراد بیشتر است. کم خونی در نهایت به فعالیت بالاتر قلب و در نتیجه افزایش فشار بیشتر بر روی بافت قلبی منجر خواهد شد.

وضعیتی که در نهایت به بالا رفتن هر چه بیشتر فشار خون و بیماری های زمینه ای بعدی منتهی می شود. یکی از اساسی ترین و اصلی ترین نتایج بالا رفتن فشار خون افزایش تدریجی ضخامت بافت ابتدایی شریان آئورت است. همچنین احتمال بروز بیماری های درچه های قلبی از جمله دریچه میترال (Mitral Valve) و دریچه آئورتی (Aortic Valve) با این وضعیت بیشتر است.

اشخاصی که دچار فشار خون بالا می شوند، ممکن است در درازمدت به اختلالات عروقی مغز نیز مبتلا شوند. افزایش ضخامت دیواره عروق قلبی مغزی بسیار اهمیت دارد. این وضعیت احتمال بروز آتروسکلروز را بالا می برد. به خصوص اگر شخص در مصرف چربی های اشباع به اندازه کافی احتیاط نداشته باشد.

دراین مقاله میخوانیم

کسانی که مادرزادی یک کلیه دارند

برخی افراد به طور مادرزادی فاقد یک کلیه هستند. این افراد از بدو تولد با یک کلیه به دنیا می آیند. این اشخاص مبتلا به نوعی اختلال موسوم به آژنزی کلیه (Kidney Agenesis) هستند. این افراد معمولا به خوبی یک فرد نرمال می توانند زندگی کنند. در واقع یک کلیه به خوبی دو کلیه فعالیت می کند. اما گاهی هم ممکن است این افراد در معرض ابتلا به فشار خون بالا باشند.

مشابه این وضعیت در افرادی دیده می شود که به صورت مادرزادی فاقد یک گناد هستند. گنادها در واقع همان غدد تولید کننده سلول های جنسی (گامتها) هستند. این غدد در برخی کودکان به صورت یک طرفه (Unilateral) تشکیل نشده اند. گاهی هم شخص با دو کلیه به دنیا می آید، ولی تنها یکی از آن دو فعالیت طبیعی دارد. به این وضعیت اصطلاحا دیس پلازی کلیوی یک طرفه (Unilateral Renal Dysplasia) می گویند.

روزه برای افراد تک کلیه

روزه یکی از اقداماتی است که در افراد سالم می تواند بسیار مفید باشد. روزه می تواند باعث تحریک فرآیندی موسوم به اتوفاژی شود. فرآیندی که تدریجا باعث از بین رفتن سلول های آسیب دیده می شود. سلول هایی که در معرض آپوپتوز هستند. به این ترتیب روزه همیشه یک فایده بسیار مهم دارد. پیشگیری از تکثیر سلول های پروموتر سرطان. سلول هایی که در صورت از بین نرفتن ممکن است به بروز سرطانی تمام عیار منتهی شوند.

سلول هایی که به خصوص در صورت ضعف ایمنی فرصت رشد و فعالیت و تکثیر پیدا خواهند کرد. مطالعات نشان داده است که بسیاری از این سلول ها نتیجه فعالیت رادیکال های آزاد اکسیداتیو هستند. رادیکال های آزاد اکسیداتیوی که می توانند در نهایت به ریزش مو و پیری پوست منتهی شوند. با همه این احوال احتمال بروز مشکلات کلیوی در افرادی که تک کلیه ای هستند و روزه می گیرند تا حدودی بیشتر است. به خصوص اگر ساعات طولانی در وضعیت دهیدراته باقی بمانند.

عوارض اهدای کلیه برای اهدا کننده چیست ؟

یکی از نتایج اهدای این عضو ، ایجاد هیپرتانسیون در فرد اهدا کننده است. این افراد ممکن است در نتیجه اهدا این عضو دچار افزایش فشار خون شوند. در فیزیولوژی به این وضعیت اصطلاحا فشار خون یک کلیه ای گولد بلات می گویند. البته در صورتی که شریان کلیوی شخص کمی تنگ شده باشد این وضعیت رخ می دهد. به همین جهت در فرد اهدا کننده این عضو ممکن است در سنین کم تر هیپرتانسیون رخ ندهد، اما به تدریج و با افزایش سن شخص ممکن است در معرض هیپرتانسیون شدید قرار گیرد.

راه های مهم مراقبت از یک کلیه

اساسی ترین موضوع در افراد مبتلا به آژنزی کلیه یا مواردی از این دست حفظ وضعیت هیدراته بدن است. این که فرد اجازه ندهد بدن وی از آب و الکترولیت تخلیه شود. شاید روزه داری برای افرادی با یک کلیه چندان پیشنهاد خوبی نباشد. این افراد باید تا حد امکان مصرف الکل و غذاهای حاوی قند و شیرینی زیاد را محدود کنند. باید ورزش منظم داشته باشند و آب فراوان مصرف کنند. مصرف زیاد غذاهای چرب و افزایش شدید وزن نیز از عوامل آسیب بیشتر کلیه در افراد تک کلیه ای است.

آیا با یک کلیه می شود باردار شد؟

وضعیت تک کلیه ای مانع بارداری نیست. بنابراین شخصی که دارای یک کلیه است به راحتی می تواند باردار شود. اما این افراد باید بیش از سایر مادران باردار وضعیت وزن و قند و چربی بدن خود را تحت کنترل داشته باشند. نکته بسیار مهم برای باردار شدن در این وضعیت این است که حتما پیش از بارداری وضعیت قلب و فشار خون چک شود. بررسی فشار خون اهمیت زیادی دارد. به خصوص از این جهت که در بارداری به طور طبیعی قند و فشار خون مقداری افزایش می یابد. این وضعیت می تواند برای سلامت جنین خطرات زیادی به همراه داشته باشد.

آیا باید یک رژیم غذایی خاص را رعایت کنم؟

فردی که یک کلیه دارد حتما باید از رژیم غذایی ویژه ای پیروی کند. مصرف الکل و قند در این افراد باید به حداقل ممکن برسد. مصرف میان وعده هایی که احتمال بالا بردن میزان اوره پلاسما را دارند باید کاهش یابد. بدن فرد باید مداوما هیدراته باشد. این افراد باید وزن خود را همواره در حد پایینی حفظ کنند. وزن زیاد و تجمع چربی می تواند وضعیت این بیماران را بدتر کند.

زندگی با یک کلیه به جای دو کلیه چگونه است؟

مطالعات نشان داده است که زندگی با یک کلیه به راحتی امکان پذیر است. ولی افرادی با این وضعیت باید برخی احتیاطات را در زندگی خود در نظر داشته باشند. به عنوان مثال همان طور که پیش تر اشاره کردیم محدودیت مصرف الکل و قند در این افراد باید حتما رعایت شود. بدن فرد باید کاملا هیدراته باشد. فعالیت بدنی منظم بسیار مهم است. این که فرد حتما لااقل هفته ای سه بار و هر بار بیست دقیقه یک پیاده روی ملایم داشته باشد. حفظ وزن بدن در شرایط مطلوب اهمیت فوق العاده ای دارد.

آیا می توان فقط با یک کلیه الکل مصرف کرد؟

مصرف الکل مضرات فراوان دارد. آسیب شدید کبدی یکی از اصلی ترین این مضرات است. در حال حاضر هپاتیت الکلی یکی از عوامل اصلی مرگ و میر ناشی از بیماری های کبدی است. کمای کبدی یکی از نتایج مستقیم مصرف زیاد الکل است. کلیه به طور کلی نقش مهمی در دفع سریع متابولیت های حاصل از متابولیزم الکل دارد. مهمترین متابولیت های حاصل از متابولیزم الکل استالدهید و استیک اسید است.

راه اصلی دفع استیک اسید کلیه است. بنابراین این نگرانی وجود دارد که مصرف الکل در افراد تک کلیه ای با احتمال تجمع این متابولیت ها در بدن همراه باشد. باید توجه داشت که یک شخص تک کلیه ای در صورت مصرف الکل باری دو برابر به یک کلیه خود تحمیل می نماید. در این افراد احتمال بروز دهیدراتاسیون بالاست. در واقع در نتیجه مصرف الکل و بار سنگین تحمیل شده به یک کلیه احتمال از دست رفتن آب در بدن این افراد بالاست. بنابراین این افراد باید در مصرف الکل احتیاط فراوان به خرج دهند. البته این به معنای منع مصرف الکل در افراد تک کلیه ای نیست.

سخن آخر

همان گونه که می دانیم کلیه نقش بسیار مهمی در تصفیه خون از مواد آلاینده و سمی دارد. این ارگان بسیار مهم در صورت اختلال عملکرد مشکلات زیادی ایجاد می کند. اختلال آب و الکترولیت و نوسانات pH خون از مهمترین پیامدهای اختلال عملکرد کلیه هستند. این اختلالات می توانند به مشکلات مغزی، درگیری ریه و اختلال عملکرد بسیاری از ارگان های دیگر منتهی شوند.

درد بدن و اختلالات تکاملی در جنین مادران باردار از مهمترین این پیامدها هستند. در بسیاری از موارد عملکرد صحیح این عضو برای مقابله با مسمومیت ها هم بسیار مهم است. مهمترین نشانه های عملکرد صحیح این عضو ، قرار داشتن سطوح پلاسمایی اوره و کراتینین در محدوده نرمال است. این موارد را عموما با دو شاخص مهم BUN و sCr در آزمایش خون مورد بررسی قرار می دهند.

دو شاخصی که معرف میزان اوره تام پلاسما و کراتینین سرمی هستند. باید توجه داشت که کراتینین با کراتین مو فرق دارد. کراتینین یک متابولیت بسیار مهم حاصل از عملکرد کبد است که باید از کلیه دفع شود. تجمع کراتینین در بدن می تواند نشانه ای از نارسایی کلیوی باشد. لازم به ذکر است که بالا بودن مقادیر پروتئین در ادرار نیز می تواند نشانه مهمی از اختلال عملکرد کلیه باشد.

به این وضعیت اصطلاحا پروتئینوری (Proteinuria) می گویند. پروتئینوری در تعادل ازته منفی می تواند نشان دهنده نارسایی کلیوی حاد (Acute Renal Failure-ARF) باشد. اینها را گفتیم تا تاکید کرده باشیم که تنظیم غلظت پلاسمایی این مواد اهمیت فراوان دارد. تعادل ازته منفی می تواند با بروز ورم در اندام انتهایی همراه باشد.

وضعیتی که باید به سرعت اصلاح شود. این وضعیت گاهی با ضعف سیستم ایمنی همراه است و می تواند با افزایش احتمال بروز عفونت های تنفسی همراه باشد. گاهی هم اختلالات عملکرد کلیه با کم خونی همراه خواهد شد. اختلالی ناشی از کمبود ترشح اریتروپویتین. ماده ای که کلیه می سازد تا خونسازی را در مغز استخوان تحریک نماید. برای غلبه بر این کم خونی، استفاده از مکمل هایی مانند بست فولات و فولی مکس دارو افشان شایگان می تواند مفید باشد.

منابع:

تهیه و تنظیم توسط تیم علمی دارو افشان شایگان