ایرانی ها در آخرین سه شنبه سال آتش روشن می‌کنند و با پریدن از روی آتش به استقبال جشن بهاری نوروز می روند. چهارشنبه سوری جشن باستانی است که قبل از نوروز برگزار می‌شود تا بلا و بدی ها را دور کند و سلامتی با خود به ارمغان بیاورد.
یکی از قدیمی‌ترین منابعی که به چهارشنبه سوری اشاره شده است، کتاب «تاریخ بخارا» نوشته‌ی ابوبکر محمد بن جعفر نرشخی در سال های ۲۸۶ تا ۳۵۸ هجری قمری می‌باشد. سنت اصلی در تاریخچه و آداب و رسوم جشن چهارشنبه سوری برپایی آتش و خواندن شعر «زردی من از تو، سرخی تو از من» هنگام پریدن از روی آن بوده است تا بیماریها و نگرانی‌های سال گذشته را از آنها بگیرد تا سال جدید را با شادکامی و سرزندگی شروع کنند.
مراسم چهارشنبه سوری سال 1403 در روز سه شنبه، 22 اسفند برگزار می‌شود.
ظاهرا مراسم چهارشنبه سوری برگرفته از آئینهای کهن ایرانیان است که همچنان در میان آنها و با اشکال دیگر در میان باقی بازماندگان اقوام آریائی رواج دارد و “سور” در زبان و ادبیات فارسی و برخی گویش های ایرانی به معنای “جشن”،”مهمانی”و “سرخ” آمده است.
یکی از آئین های سالانه و دیرینه ی ایرانیان جشن سوری، چهارشنبه سوری یا به عبارتی دیگر چارشنبه سوری است.
ایرانیان آخرین سه شنبه سال خورشیدی را با بر افروختن آتش و پریدن از روی آن به استقبال نوروز می روند. چهارشنبه سوری، یک جشن بهاری است که پیش از رسیدن نوروز برگزار می شود مردم در این روز برای دفع شر و بلا و برآورده شدن آرزوهایشان مراسمی را برگزار می کنند که ریشه اش به قرن ها پیش باز می گردد که مراسم ویژه آن در شب چهارشنبه صورت می گیرد.
برای مراسم در گوشه و کنار کوی و برزن نیز بچه ها آتش های بزرگ می افروزند و از روی آن می پرند و ترانه (سرخی تو از من ، زردی من از تو ) می خوانند.
در شاهنامه فردوسی نیز اشاره هایی به جشنی در شب چهارشنبه آخر سال دیده می شود که نشان از کهن بودن این آیین دارد. در این کتاب ارزشمند، سیاوش، يكى از مظلومترين چهره هاست که اسیر عشق نا به جا و وسوسه نامادری اش سودابه نشد و پاک ماند.
ماجرای این دلدادگی به گوش پدرش كيكاووس رسید و در این زمان سیاوش از او خواست تا برای اثبات بی گناهی اش به قلب هفت تونل آتش بزند. قرار بر این شد که اگر سیاوش سالم ماند، بی گناهی اش حتمی شود. در آخرین سه شنبه سال بود که سیاوش از این آزمون سربلند بیرون آمد و پدرش برای روز چهارشنبه دستور برقراری سور و سات در وسط میدان اصلی شهر را داد. چیزی که امروزه با عنوان چهارشنبه سوری به ما رسیده و با پریدن از روی آتش همراه است.
سوری به یک معنی سرخی است و اشاره به سرخی آتشی دارد که در این روز می‌افروخته‌اند، این آتش را در شب سوری که هم‌زمان با روزهای “بهیژک” یا “پنچه دزدیده” بود برای گریزاندن سرما و فراخوانی گرما، آن هم بیشتر بر روی بام‌ها می‌افروختند که هم شگون داشته و هم به باور پیشینیان، تنوره آتش و دود بر بام‌ها، فروهر درگذشتگان را به خانه‌های خود رهنمون می‌کرده است.
مردم هنگام پریدن از آتش سرود ( زردی من از تو، سرخی تو از من) را زمزمه کرده و خواستار نشان دادن بیزاری از زردی و کژی و سستی بوده‌اند، همچنین از دیگر دلایل مهمی که برای برپایی جشن چهارشنبه سوری از آن یاد شده است یادبود گذر سیاوش شخصیت اسطوره‌های ایران از آتش است در واقع میتوان گفت این جشن یادبود کشته شدن سیاوش در غربت و یا گذر سیاوش به خاطر نیرنگ سودابه از آتش است .
ایرانیان بیرون از ایران به ویژه در اروپا و آمریکا و کانادا چند دهه است که جشن‌های نوروزی را از جمله چهارشنبه سوری به صورت گروهی برگزار می‌کنند.
از دوره بوش رؤسای جمهور آمریکا هر سال پیام نوروزی برای ایرانیان می‌فرستند. در روز چهارشنبه سوری ۱۳۹۳ برای اولین میشل اوباما در مراسم سفره نوروزی کاخ سفید سخنرانی کرد.
در چهارشنبه سوری رسم بر این است که کوچکترها به رسم احترام در خانه بزرگ خاندان گرد هم آیند و از کنار هم بودن لذت ببرند. چند روز قبل از چهارشنبه آخر سال، مردم به کوه و بیابان می‌رفتند و هیزم جمع می‌کردند.
قبل از غروب این هیزم‌ها را را در حیاط خانه، میدان شهر یا کوچه و برزن‌ها در دسته‌های فرد با فاصله از هم می‌چیدند. اندکی پس از غروب، آتش بر پا می‌کردند و از روی آن می‌پریدند. کسی نمی‌بایست به آتش فوت می‌کرد. اهل خانه همگی از روی آتش می‌پریدند. برای خاموش کردن آتش، آن را به حال خود رها می‌کردند تا خاموش شود یا روی آن آب می‌ریختند.
مردم برای برپایی آتش چهارشنبه سوری چوب و هیزم جمع می‌کنند و با هیزم‌ها آتش درست می‌کنند تا سرخی و گرمای آن، سرما و بیماری را فراری دهد. مردم از روی آتش می‌پرند و میگویند: “زردی من از تو، سرخی تو از من”!
از آنجا که آتش تنها عنصری است که آلوگی در آن اثر ندارد، مردم بیماری‌های خود را به آتش می‌دادند تا آتش آنها را پاکیزه و سالم نماید.
قاشق زنی از آن رسم‌های فراموش شده چهارشنبه سوری است که امروزه در برخی محلات قدیمی همچنان برگزار می‌شود. در این مراسم مردم (به‌خصوص جوان‌ترها) با قاشق به سطل یا کاسه خود می‌زنند و به در خانه همسایگان می‌روند و از آنها درخواست شیرینی و شکلات و آجیل می‌کنند. صاحبخانه هم در سطل آنها آجیل مشکل گشا یا شکلات می‌ریزد.
گذشتگان می‌گفتند این آجیل تمام مشکلات و گرفتاری‌های شما را حل می‌کند… در هنگام مخلوط کردن ترکیبات آجیل، دعایی خوانده می‌شود و به صورت نذر پخش می‌کنند تا به حاجات خود برسند. ترکیبات این آجیل شامل: پسته، بادام، گردو، کشمش، برگه هلو، سنجد، انجیر و خرما است. به تازگی نارگیل، قیسی، مویز و نبات هم به آن اضافه شده است.
آش مخصوص چهارشنبه سوری مختص به خطه مازندران است، اما در سراسر ایران پخته می‌شود. 3 نوع آش در چهارشنبه آخر سال پخته می‌شود: آش گزنه، آش چهل گیاه، آش ترشی. در گذشته آش با همراهی همسایگان و آشنایان پخته می‌شد و علتی برای دورهمی و جشن و پایکوبی بود، پس نباید تعجب کنیم در روز چهارشنبه سوری هم آش مخصوص داشته باشیم.
در گذشته برای ازدواج جوانان دم بخت، رسوم عجیب و غریبی وجود داشت. یکی از این رسوم که در چهارشنبه آخر سال برگزار می‌شد و این روزها از بین رفته است، فال‌گوش نشینی است. در واقع در این مراسم دختران دم بخت پشت دیوار می‌ایستادند و نیت می‌کردند، سپس با گوش دادن به حرف رهگذران و عابران جواب نیت خود را تفسیر و استدلال می‌کردند.
در این رسم فراموش شده، کوزه‌های آب شکسته که در گوشه‌ای خاک می‌خوردند را از پشت بام به حیاط می‌انداختند و آنها را به صورت کامل می‌شکستند.
آئین های جشن چهارشنبه سوری
آیین ها و یادمان های چهارشنبه سوری با منش ، اخلاق و خرد نیاکان ما در آمیخته بود و در همه آنها، اعتقاد به پروردگار، امید به زندگی، نبرد با اهریمنان و بدسگالان و مرگ پرستان، در قالب نمادها، نمایش ها و آیین های گوناگون نمایشی گنجانده شده بود.
تبریزی ها در شب چهارشنبه سوری به روی هم آب یا گلاب می پاشند و معتقدند آب پاشیدن، زندگی را با سعادت قرین می کند. از دیگر رسوم ضروری این شب، فرستادن خُنچه از منزل داماد به منزل عروس است. در این خنچه معمولاً میوه، شیرینی، گلدانهای پرگل، ماهی و خلعت (پارچه) برای خانواده ی عروس و خود عروس گذارده می شود.
خانواده های ارومیّه ای در این شب به خانه ی مسن ترین فرد فامیل می روند و به خوردن آجیل سرگرم می شوند. آجیل حتماً باید از هفت نوع خوراکی تهیه شود. این هفت نوع خوراکی می تواند از بین خوراکیهای زیر باشد:
انجیر، کشمش، مویز، خرما، توت خشک، فندق، بادام، گردو، سنجد، نخودچی، آب نبات، تخمه بدون نمک، باسلق، برنجک (برنج بوداده) برگه هلو، برگه زردآلو و گندم برشته. کسی که مرادی و حاجتی دارد، باید تقسیم آجیل را به عهده بگیرد تا مرادش برآورده شود.
در مغان، مردم پیش از طلوع آفتاب روز چهارشنبه، دسته جمعی به کنار رودخانه می روند، آتشی بر می افروزند و جوانان در آنجا به سوارکاری می پردازند و هنگام بازگشت، زنان ظرف هایشان را از آب رودخانه پر می کنند و به خانه می آورند و آب آن را به دور و برخانه می پاشند که با این کار، سال جدید، سالی سرشار از روشنی و زلالی و پاکی خواهد بود.
بوشهری ها پس از آتش افروزی در خانه هایشان و پریدن از روی آن، با قایق از روی آب می گذرند و معتقدند با این کار نحسی این شب از بین می رود. در ضمن کوزه ی نویی را که تا آن زمان استفاده نکرده اند، به دیوار می زنند تا شکسته شود تا بلا و بدبختی، مثل کوزه شکسته شود.
در خراسان مراسم کوزه شکستن به این طریق است که درون کوزه های کهنه مقدار نمک که علامت شور بختی است و مقداری ذغال که علامت سیاه بختی است و یک سکه کم ارزش پول می ریزند و تمام افراد خانواده آن را به دور سر می چرخانند و آخرین نفر کوزه را از پشت بام به کوچه پرت می کند و می گوید:
“درد و بلام توکوزه راه بیفته بره تو کوچه”
در بعضی از نقاط خراسان در این شب به جای آش، چهار نوع پلو می پزند. این پلوها عبارتند از: رشته پلو، عدس پلو، زرشک پلو و ماش پلو که معمولاً به فقرا، نزدیکان و همسایگان می دهند. در آجیل خراسانی ها مطلقاً نمک وجود ندارد، چون نمک را علامت شوربختی می دانند.
در اهواز، پس از پریدن از روی آتش، مراسم قاشق زنی انجام می گیرد که خانواده ها، خوراکی یا آجیل شور و شیرین در ظرف قاشقزنان می ریزند.
در سیستان مردم گونی، پتو و نمد کهنه را به صورت گلوله در می آورند و آن را در غروب آخرین چهارشنبه سال، آتش می زنند و معتقدند که نحوست این شب با این عمل از بین می رود.
در شیراز برای گشودن بخت دختران در شب چهارشنبه سوری به سعدیه می روند و از آب استخر سعدیه بر سر وروی دختران می ریزند. زنان نیز با ریختن این آب به روی خود، معتقدند که مهرشان در دل شوهر بیشتر می شود. در این شب زنان برای برآورده شدن حاجاتشان زیر منبر مسجد جامع شهر دعا می خوانند و پس از دعا خواندن، حلوا و آش می پزند.
مردم کردستان مخصوصاًروستائیان، دسته جمعی به صحرا و کنار چشمه سارها می روند و پس از مدتی که به شادی و پایکوبی و کشتی گرفتن گذراندند، هنگام مراجعت به خانه، هرکسی مقداری سنگریزه جمع می کند و بدون آنکه به پشت سرخود نگاه کند، سنگریزه را از روی شانه به عقب پرتاب می کند و بدین ترتیب بلا و آفت را از خود دور می سازد.
از دیگر مراسم این شب، شال اندازی است که عده ای از جوانان بالای پشت بام خانه ها و کنار درها و پنجره های همسایگان و ثروتمندان می روند و ضمن خواندن سرود و تصنیف، از دریچه ای، شال را آویزان می کنند. اهل خانه هدیه ای را به شال می بندند که معمولاً سکه، تخم مرغ، شاخه نبات، کله قند، جوراب یا نخودچی و کشمش است.
در کرمان مقداری ذغال، نمک، سکه ی کم ارزش پول و کمی نان درکوزه خالی می ریزند و شب چهار شنبه سوری آن را از بالای بام به کوچه پرتاب می کنند تا بلا و کمبود از همه چیز مخصوصاً از آنچه در کوزه است دور شود.
در روستاهای اطراف رشت، غروب شب چهارشنبه سوری، در پنج منطقه پوشال برنج را با فاصله کنار هم می چینند، سپس آنها را آتش می زنند و برای دفع چشم زخم، اسپند در آتش می ریزند و افراد هر خانواده از بزرگ به کوچک، سه مرتبه از روی آن می پرند و این ترانه را به گویش گیلکی می خوانند:
“گل گل چهارشنبه ، به حق پنجشنبه ، نکبت بی شه ، دولت بی یه ، زردی بی شه ، سرخی بی یه”
یعنی: آتش سرخ چهار شنبه! به حق پنجشنبه نکبت برود، دولت بیاید. زردی برود، سرخی بیاید.
پس از پریدن از روی آتش ترقه در می کنند به این معنی که از نحوست چهارشنبه در امان باشند. در این شب خورشت”ترشه تره” می پزند و آن را با کته، ماست و دوغ می خورند. صبح فردا (روز چهارشنبه) خاکستر برجای مانده از آتش شبانه را جمع می کنند و پای درختان میوه می ریزند به این نیّت که درختان بارورشوند و میوه ی بیشتری بدهند.
در این شب در خرم آباد هیزم را به هفت دسته تقسیم می کنند و با فاصله های معینی در یک ردیف می چینند و آتش می زنند و با خواندن :
“زردی مه د تو، سرخی تو د مه”
یعنی: زردی من از تو و سرخی تو از من و از روی آن می پرند.
در روستاهای مازندران در شب چهار شنبه سوری، علاوه بر کشتی گرفتن و اسپند دودکردن، انواع آشها پخته می شود از جمله “آش هفت ترشی” که از هفت نوع سبزی و هفت نوع ترشی و هفت نوع حبوبات در آن استفاده می شود و نیز “گزنه آش ” که یکی از سبزی های مصرفی در آن، گزنه است. اعتقاد براین است که خوردن این آش بسیاری از بیماریها و کسالتها را از بین می برد.
در این استان، علاوه بر مراسم آتش بازی، برای آمرزش اموات مقداری خرما یا شکر پنیر تهیه می کنند و یا حلوا درست می کنند و سرگذر می ایستند و به عابران تعارف می کنند. هر رهگذر وظیفه دارد یک دانه بردارد و قبل از خوردن، برای آمرزش اموات خیرات دهنده، حمد و سوره ای بخواند و سپس خوراکی را بخورد.
در روایت دیگر آمده است، زمانی که زرتشت تقویم را تنظیم کرد، تحویل سال مصادف با ظهر سه شنبه شد و از آنجا که آنها روز بعد را از نیمه شب محاسبه می‌کردند، چهارشنبه را اول سال اعلام کردند و شب چهارشنبه را به جشن و سرور گذراندند، به همین دلیل این جشن را چهارشنبه سوری میگویند. روایت‌های متعددی در این باره وجود دارد که هر کدام قابل بحث و توضیح هستند، اما هر کدام را که باور داشته باشیم، شب چهارشنبه سوری از مهمترین شب‌های تقویم ایرانیان است .
در روزگاران قدیم، رسم بر این بود که اگر خانواده ای بیمار و یا حاجتی داشت آشی به نام آش بیمار درست می کرد و آن را به نیازمندی و یا بیمار دیگری نذری می داد و این گونه در پی رسیدن به حاجت یا بهبود بیماریش می رفت. در اصل مقداری از آن را به بیمار می دهند و باقی مانده آن را میان فقرا پخش می کردند.
یکی از معروف ترین غذا های شب چهارشنبه سوری ماهی دودی است که همراه با پلو میل می شود. دلمه برگ مو که بسیار لذیذ است از دیگر غذاهای مربوط به این جشن است و در این میان پلوی هفت رنگ با خلال نارنج یا پرتقال یا حتی هویج، کشمش، زرشک، خلال بادام، خلال پسته، خرما و مربای آلبالو، رنگ تازه ای به جشن می دهد.
آجیل چهارشنبه سوری، آش رشته، آش چهل گیاه و ژله و باسلوق و میوه های خشک مثل برگه زردآلو، از خوراکی هایی هستند که چهارشنبه سوری در جمع خانواده خورده می‌شود.
ایرانی ها در آخرین سه شنبه سال آتش روشن می‌کنند و با پریدن از روی آتش به استقبال جشن بهاری نوروز می روند. چهارشنبه سوری جشن باستانی است که قبل از نوروز برگزار می‌شود تا بلا و بدی ها را دور کند و سلامتی با خود به ارمغان بیاورد. آیین ها و یادمان های چهارشنبه سوری با منش ، اخلاق و خرد نیاکان ما در آمیخته بود و در همه آنها، اعتقاد به پروردگار، امید به زندگی، نبرد با اهریمنان و بدسگالان و مرگ پرستان، در قالب نمادها، نمایش ها و آیین های گوناگون نمایشی گنجانده شده بود.
هرساله به یاد این آیین باستانی، گرد هم می‌آییم و در محفل گرم خانواده و دوستان، جشن می‌گیریم.
شرکت داروسازی دانش بنیان دارو افشان شایگان تولید فرآورده های سلامت محور در اشکال دارویی متنوع را وجهه همت خود قرار داده است.
لینک های مفید ————
اطلاعات تماس ————
تلفن : 02191007002
صدای مشتری : 1603
پست الکترونیک : info@shayganpharma.com
©کلیه حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به شرکت دارو افشان شایگان می باشد .
